TRANH CHẤP RANH GIỚI ĐẤT MÀ MỘT TRONG HAI BÊN ĐÃ ĐƯỢC CẤP GIẤY CHỨNG NHẬN QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT THÌ KIỆN Ở TÒA ÁN NÀO?

Trong thực tiễn giải quyết tranh chấp đất đai, một trong những dạng tranh chấp phức tạp và phổ biến là tranh chấp ranh giới đất, đặc biệt khi một trong hai bên đã được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ). Vấn đề mấu chốt đặt ra ở đây là thẩm quyền của Tòa án trong việc giải quyết tranh chấp: liệu Tòa án cấp huyện có thẩm quyền giải quyết, hay bắt buộc phải chuyển lên Tòa án cấp tỉnh khi phát sinh yêu cầu hủy GCNQSDĐ.

Đối với trường hợp nêu trên, Tòa án xác định diện tích, ranh giới đất và đề nghị Ủy ban nhân dân điều chỉnh diện tích đất phù hợp với thực tế sử dụng mà không cần hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, do vậy, Tòa án nhân dân cấp huyện giải quyết thì có phù hợp với Công văn số 64/TANDTC-PC hay không?

Trả lời:

Tại mục 1 Phần I của Công văn số 02/GĐ-TANDTC ngày 19-9-2016 của Tòa án nhân dân tối cao về giải đáp nghiệp vụ đã hướng dẫn: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là quyết định hành chính cá biệt.

Tuy nhiên, vấn đề trở nên phức tạp khi đối chiếu với khoản 4 Điều 34 BLTTDS (trước 01/7/2025), theo đó thẩm quyền của Tòa án trong việc hủy quyết định cá biệt phải được xác định tương ứng với Luật Tố tụng hành chính. Khoản 4 Điều 32 LTT Hành chính quy định: TAND cấp tỉnh giải quyết sơ thẩm các khiếu kiện đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của UBND cấp huyện, Chủ tịch UBND cấp huyện. Do vậy, trong các vụ án dân sự về tranh chấp ranh giới đất có yêu cầu hủy GCN do UBND cấp huyện ban hành, TAND cấp tỉnh mới là cơ quan có thẩm quyền thụ lý. Đây cũng chính là nội dung được TANDTC khẳng định tại Công văn số 64/TANDTC-PC ngày 03/4/2019.

Thực tiễn áp dụng quy định này cho thấy nhiều vụ án vốn thuộc thẩm quyền của TAND cấp huyện (chỉ đơn thuần là tranh chấp quyền sử dụng đất, ranh giới sử dụng đất) đã phải chuyển lên TAND cấp tỉnh do phát sinh yêu cầu hủy GCN. Điều này dẫn đến hệ quả là TAND cấp tỉnh bị quá tải, trong khi TAND cấp huyện lại bị hạn chế vai trò, mặc dù có đủ năng lực và điều kiện giải quyết. Đặc biệt, nhiều trường hợp bản chất tranh chấp chỉ xoay quanh việc xác định ranh giới thực tế, nhưng vì liên quan đến GCN nên bị “đẩy” lên thành vụ án có tính chất phức tạp hơn.

Bước sang giai đoạn từ 01/7/2025, với việc Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp của người chưa thành niên, Luật phá sản và Luật Hoà giải, đối thoại của Toà án có hiệu lực cùng với Nghị quyết 01/2025/NQ-HĐTP, thẩm quyền giải quyết sẽ được phân định lại cho TAND khu vực. Theo đó, các tranh chấp dân sự có liên quan đến yêu cầu hủy quyết định cá biệt (bao gồm GCNQSDĐ) đều thuộc thẩm quyền sơ thẩm của TAND khu vực. Cơ chế này được kỳ vọng sẽ giảm tải cho TAND cấp tỉnh, đồng thời đảm bảo tính thống nhất trong xét xử khi một cơ quan có thể giải quyết cả tranh chấp dân sự lẫn xem xét tính hợp pháp của quyết định hành chính liên quan.

Một điểm đáng lưu ý khác là không có cơ sở pháp lý nào cho phép Tòa án “đề nghị” UBND điều chỉnh GCN để phù hợp với thực tế sử dụng đất, như một số Tòa án cấp huyện từng áp dụng trên thực tế. BLTTDS chỉ quy định Tòa án có quyền hủy hoặc bác yêu cầu hủy quyết định cá biệt; việc điều chỉnh GCN thuộc thẩm quyền quản lý nhà nước của UBND sau khi bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật. Do vậy, giải pháp “đề nghị điều chỉnh” thực chất chưa bảo đảm tính pháp lý, dễ gây ra sự thiếu thống nhất trong áp dụng pháp luật.

Từ những phân tích trên có thể thấy: khi giải quyết tranh chấp ranh giới đất có liên quan đến GCNQSDĐ, việc xác định đúng thẩm quyền của Tòa án là rất quan trọng. Trước 01/7/2025, nếu có yêu cầu hủy GCN thì thuộc thẩm quyền TAND cấp tỉnh; từ 01/7/2025 sẽ thuộc thẩm quyền TAND khu vực. Còn trường hợp chỉ tranh chấp ranh giới mà không phát sinh yêu cầu hủy GCN thì TAND cấp huyện (trước 01/7/2025) hoặc TAND khu vực (sau 01/7/2025) giải quyết theo thẩm quyền. Điều này không chỉ đảm bảo đúng quy định pháp luật, mà còn góp phần giảm tải cho hệ thống Tòa án, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các bên đương sự.

Từ những phân tích trên có thể thấy: khi giải quyết tranh chấp ranh giới đất có liên quan đến GCNQSDĐ, việc xác định đúng thẩm quyền của Tòa án là rất quan trọng. Trước 01/7/2025, nếu có yêu cầu hủy GCN thì thuộc thẩm quyền TAND cấp tỉnh; từ 01/7/2025 sẽ thuộc thẩm quyền TAND khu vực. Còn trường hợp chỉ tranh chấp ranh giới mà không phát sinh yêu cầu hủy GCN thì TAND cấp huyện (trước 01/7/2025) hoặc TAND khu vực (sau 01/7/2025) giải quyết theo thẩm quyền. Điều này không chỉ đảm bảo đúng quy định pháp luật, mà còn góp phần giảm tải cho hệ thống Tòa án, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các bên đương sự.

Do vậy, đối với tranh chấp liên quan đến ranh giới đất bị cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất chồng lấn, nếu thấy cần thiết phải xem xét việc hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thì thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân khu vực.

_____________________________________

Quý khách hàng có nhu cầu sử dụng dịch vụ vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi:

CÔNG TY LUẬT TNHH AV COUNSEL

 Fanpage: https://www.facebook.com/luatsuavcounsel/

                  https://www.facebook.com/luatsuvadoanhnghiep/

 Website: https://avcounsel.com/

 Email: info.avcounsel@gmail.com

 Hotline: 094.333.4040

Rất mong nhận được sự hợp tác cùng Quý khách hàng!

Trân trọng./.