THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT CỦA TÒA ÁN ĐỐI VỚI CÁC VỤ ÁN HÀNH CHÍNH

Khác với các vụ việc dân sự, trong đó các bên có thể thỏa thuận hoặc lựa chọn Tòa án có thẩm quyền theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự, thì đối với vụ án hành chính, thẩm quyền của Tòa án được xác định bắt buộc theo quy định của pháp luật, không phụ thuộc vào ý chí của đương sự. Điều này phản ánh đặc thù của tố tụng hành chính – lĩnh vực mà một bên trong quan hệ tranh chấp là cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước, được pháp luật quy định chặt chẽ nhằm bảo đảm tính khách quan, công bằng và minh bạch trong hoạt động xét xử. Sau đây AV Counsel chia sẻ cho Quý bạn đọc về Thẩm quyền giải quyết của Tòa án đối với các vụ án hành chính.

- Cơ sở pháp lý: Luật Tố tụng hành chính 2015, sửa đổi bổ sung 2025

- Nội dung:

1. Thẩm quyền theo loại việc

Căn cứ Điều 30 Luật Tố tụng hành chính quy định những khiếu kiện thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án, bao gồm:

(1) Khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính.

Đây là nhóm phổ biến nhất trong thực tiễn. Theo quy định, Tòa án chỉ thụ lý khiếu kiện đối với quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính của cơ quan, người có thẩm quyền trong quản lý nhà nước, trừ các trường hợp sau:

• Quyết định, hành vi hành chính thuộc phạm vi bí mật nhà nước trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, ngoại giao;

• Quyết định, hành vi của Tòa án trong việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính hoặc xử lý hành vi cản trở hoạt động tố tụng;

• Quyết định, hành vi hành chính mang tính nội bộ trong cơ quan, tổ chức (ví dụ: phân công nhân sự, đánh giá thi đua nội bộ...).

Như vậy, Tòa án chỉ can thiệp khi hành vi hành chính ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, chứ không xem xét các hoạt động quản lý nội bộ.

(2) Khiếu kiện quyết định kỷ luật buộc thôi việc đối với công chức.

Thẩm quyền này được áp dụng đối với công chức giữ chức vụ từ Tổng Cục trưởng và tương đương trở xuống. Đây là cơ chế bảo vệ quyền lợi cho công chức bị xử lý kỷ luật, đảm bảo tính minh bạch, hợp pháp của quyết định hành chính trong công tác cán bộ.

(3) Khiếu kiện quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh.

Đối với lĩnh vực cạnh tranh – nơi mà cơ quan quản lý cạnh tranh có thẩm quyền ra quyết định xử lý hành vi vi phạm, thì khiếu kiện liên quan đến việc giải quyết khiếu nại lần hai đối với quyết định này cũng thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án hành chính.

(4) Khiếu kiện danh sách cử tri.

Đây là nhóm khiếu kiện đặc thù, phát sinh trong các kỳ bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp. Nếu công dân cho rằng việc lập danh sách cử tri có sai sót, ảnh hưởng đến quyền bầu cử hoặc ứng cử của mình, họ có quyền khởi kiện tại Tòa án có thẩm quyền.

Như vậy, thẩm quyền theo loại việc được quy định tại Điều 30 là cơ sở để xác định Tòa án có được quyền thụ lý vụ án hành chính hay không, đồng thời bảo đảm tính hợp pháp trong hoạt động hành chính nhà nước, ngăn ngừa tình trạng lạm quyền hoặc ban hành quyết định trái pháp luật.

2. Thẩm quyền theo cấp và lãnh thổ

a. Thẩm quyền của Tòa án khu vực

Căn cứ Điều 31 Luật Tố tụng hành chính, Tòa án nhân dân khu vực (thay thế cấp huyện trước đây theo Luật Tổ chức TAND năm 2024) có thẩm quyền sơ thẩm hầu hết các khiếu kiện hành chính.
Cụ thể, Tòa án khu vực giải quyết các khiếu kiện đối với quyết định, hành vi hành chính của cơ quan nhà nước cấp xã, cấp tỉnh trở xuống, cũng như của Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ trong phạm vi lãnh thổ nơi người khởi kiện cư trú, làm việc hoặc có trụ sở.

Đáng chú ý, Luật đã quy định rõ cách xác định thẩm quyền theo lãnh thổ, theo hướng linh hoạt hơn cho người khởi kiện:

• Nếu người khởi kiện và người bị kiện cùng trong một tỉnh thì Tòa án nơi người khởi kiện cư trú có thẩm quyền;

• Nếu ở khác tỉnh, thẩm quyền thuộc Tòa án nơi phát sinh hành vi, quyết định hành chính bị khiếu kiện.

Ngoài ra, Tòa án khu vực cũng có thẩm quyền sơ thẩm đối với khiếu kiện về danh sách cử tri, quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh, hoạt động kiểm toán nhà nước, cũng như các khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ.

b. Thẩm quyền của Toà chuyên trách khu vực

Theo Điều 31a Luật Tố tụng hành chính, trong cơ cấu Tòa án khu vực có hai tòa chuyên trách:

• Tòa Hành chính: thụ lý các khiếu kiện hành chính thông thường (theo khoản 1–7 Điều 31).

• Tòa Sở hữu trí tuệ: giải quyết các khiếu kiện về quyết định, hành vi hành chính liên quan đến sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ.

Trường hợp Tòa án khu vực chưa có tòa chuyên trách, Chánh án Tòa án sẽ tổ chức công tác xét xử và phân công Thẩm phán giải quyết vụ án phù hợp, bảo đảm quyền khởi kiện của đương sự không bị gián đoạn do yếu tố tổ chức.

c, Thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh

Theo Điều 32 và Điều 32a Luật Tố tụng hành chính, Tòa án cấp tỉnh không còn giữ vai trò sơ thẩm như trước, mà chủ yếu thực hiện thẩm quyền phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, quyết định của Tòa án nhân dân khu vực.
Đồng thời, Tòa Hành chính cấp tỉnh là tòa chuyên trách thực hiện xét xử phúc thẩm đối với các vụ án hành chính bị kháng cáo, kháng nghị.

 

3. Thẩm quyền trong trường hợp vừa có đơn khiếu nại, vừa có đơn khởi kiện

Theo Điều 33 Luật Tố tụng hành chính, nếu người dân vừa gửi đơn khiếu nại đến cơ quan có thẩm quyền, vừa khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án, thì Tòa án phải yêu cầu người khởi kiện lựa chọn một trong hai con đường: hành chính hoặc tư pháp.

• Nếu người khởi kiện chọn Tòa án, Tòa án sẽ thụ lý vụ án và yêu cầu cơ quan hành chính chuyển hồ sơ khiếu nạisang Tòa án.

• Nếu người khởi kiện chọn cơ quan hành chính, Tòa án sẽ trả lại đơn khởi kiện.

Trong trường hợp cơ quan hành chính chậm giải quyết hoặc giải quyết không thỏa đáng, người dân vẫn có quyền khởi kiện lại tại Tòa án.

Đối với tình huống có nhiều người cùng khiếu nại và khởi kiện, Luật cũng quy định rõ cách xử lý tùy thuộc vào việc quyền, nghĩa vụ của các bên có độc lập hay không. Nếu quyền lợi không độc lập, Tòa án sẽ thụ lý toàn bộ vụ việc để bảo đảm thống nhất trong xét xử.

Nhìn chung, các quy định hiện hành về thẩm quyền giải quyết vụ án hành chính theo Luật Tố tụng hành chính (đã được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với mô hình Tòa án nhân dân khu vực theo Luật Tổ chức TAND năm 2024, sửa đổi b ổ sung 2025) thể hiện sự phân định rành mạch, hợp lý hơn giữa các cấp xét xử, đồng thời tăng cường khả năng tiếp cận công lý của người dân, đặc biệt trong các vụ việc hành chính có yếu tố trung ương hoặc đặc thù như sở hữu trí tuệ, kiểm toán, cạnh tranh.

Trên đây là nội dung chia se của AV Counsel về chủ đề Thẩm quyền của tòa án đối với các vụ án hành chính.

_______________________________

Quý khách hàng có nhu cầu sử dụng dịch vụ vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi:

CÔNG TY LUẬT TNHH AV COUNSEL

 Fanpage: https://www.facebook.com/congtyluatavcounsel/

                  https://www.facebook.com/luatsuvadoanhnghiep/

 Website: https://avcounsel.com/

 Email: info.avcounsel@gmail.com

 Hotline: 094.333.4040

Rất mong nhận được sự hợp tác cùng Quý khách hàng!

Trân trọng./.