CÁC GIAI ĐOẠN GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÌNH SỰ

Trong hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam, việc giải quyết một vụ án hình sự không chỉ là quá trình xử lý hành vi vi phạm pháp luật mà còn là một chuỗi các giai đoạn tố tụng chặt chẽ, được quy định rõ ràng nhằm đảm bảo quyền con người, bảo vệ công lý và xác định sự thật khách quan của vụ việc. Mỗi giai đoạn các cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện các chức năng, nhiệm vụ để xem xét, đánh giá và kết luận, góp phần hình thành nên một quá trình tố tụng toàn diện, thống nhất và minh bạch trong giải quyết các vụ án hình sự. Ở bài viết này, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về các giai đoạn giải quyết vụ án hình sự.

Cơ sở pháp lý:

- Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2021, 2024, 2025.

Nội dung:

Ở mỗi giai đoạn giải quyết vụ án hình sự, các quan hệ tố tụng có những đặc điểm riêng. Các giai đoạn tố tụng kế tiếp nhau, giai đoạn sau kế tiếp kết quả của giai đoạn trước, giai đoạn trước là tiền đề, cơ sở cho giai đoạn sau. Quá trình giải quyết vụ án hình sự sẽ bao gồm các giai đoạn sau:

Giai đoạn 1: Khởi tố vụ án hình sự

Khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn đầu của tố tụng hình sự, trong đó cơ quan có thẩm quyền sẽ xác định có hay không có dấu hiệu tội phạm để ra quyết định khởi tố vụ án hình sự hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự.

Căn cứ khởi tố vụ án hình sự được quy định tại Điều 143 Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành bao gồm những căn cứ sau:

“Điều 143. Căn cứ khởi tố vụ án hình sự

Chỉ được khởi tố vụ án khi đã xác định có dấu hiệu tội phạm. Việc xác định dấu hiệu tội phạm dựa trên những căn cứ:

1. Tố giác của cá nhân;

2. Tin báo của cơ quan, tổ chức, cá nhân;

3. Tin báo trên phương tiện thông tin đại chúng;

4. Kiến nghị khởi tố của cơ quan nhà nước;

5. Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trực tiếp phát hiện dấu hiệu tội phạm;

6. Người phạm tội tự thú.”

Sau khi tiến hành xác minh thông tin và đánh giá các dấu hiệu ban đầu, nếu có đủ căn cứ chứng minh sự việc có dấu hiệu tội phạm dựa trên những căn cứ quy định tại Điều 143 Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành, cơ quan có thẩm quyền sẽ ban hành quyết định khởi tố vụ án hình sự. Đây sẽ là tiền đề cho giai đoạn tiếp theo.

Giai đoạn 2: Điều tra vụ án hình sự

Đây là giai đoạn bắt buộc, có vị trí quan trọng trong quá trình tố tụng. Bởi vì kết quả điều tra sẽ là cơ sở để Viện kiểm sát quyết định truy tố bị can, là cơ sở để Tòa án xét xử đúng người, đúng tội. Trong giai đoạn này, cơ quan điều tra sẽ tiến hành các hoạt động: khởi tố và hỏi cung bị can; lấy lời khai người làm chứng, người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án, đối chất và nhận dạng; khám xét, thu giữ, tạm giữ tài liệu, đồ vật; khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, xem xét dấu vết trên thân thể, thực nghiệm điều tra; giám định và định giá tài sản.

Sau kết thúc điều tra, nếu có đủ chứng cứ cơ quan điều tra sẽ ra bản kết luận điều tra và đề nghị truy tố, hoặc đình chỉ điều tra nếu không có căn cứ buộc tội hoặc hết thời hạn điều tra.

Giai đoạn 3: Truy tố vụ án hình sự

Giai đoạn này nhằm mục đích kiểm tra lại tính hợp pháp và căn cứ của tất cả các hoạt động tố tụng do cơ quan điều tra đã thực hiện trong quá trình điều tra, đồng thời loại bỏ những sai sót hoặc thiếu sót có thể đã xảy ra trong hai giai đoạn tố tụng hình sự trước đó. Đây là bước quan trọng để đảm bảo các quyết định tiếp theo được ra một cách đúng đắn và tuân thủ pháp luật.

Khi kết thúc giai đoạn điều tra, cơ quan điều tra làm bản kết luận điều tra và đề nghị truy tố rồi gửi cùng hồ sơ vụ án đến Viện kiểm sát cùng cấp thực hiện thẩm quyền truy tố. Sau đó, Viện kiểm sát nhân dân ra một trong các quyết định:

- Truy tố bị can trước Tòa án;

- Trả hồ sơ để yêu cầu điều tra bổ sung;

- Đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án; đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án.

Giai đoạn 4: Xét xử vụ án hình sự

Giai đoạn này bắt đầu từ thời điểm Tòa án nhận được hồ sơ vụ án cùng với quyết định truy tố bị can bằng bản cáo trạng của Viện kiểm sát. Quá trình xét xử được thực hiện theo nguyên tắc xét xử trực tiếp bằng lời nói và liên tục, chỉ xét xử những bị cáo, những hành vi theo tội danh mà Viện Kiểm sát truy tố và Tòa án đã có quyết định đưa ra xét xử. Xét xử dựa trên những có sở, tài liệu, chứng cứ đã được thu thập trong quá trình điều tra, quyết định truy tố của Viện kiểm sát, kết hợp với việc đánh giá, xem xét những chứng cứ có được qua hoạt động xét xử tại phiên tòa. Khi kết thúc hội đồng xét xử ra bản án hoặc các quyết định.

Nếu bản án sơ thẩm mà không bị kháng cáo, kháng nghị thì bản án sẽ có hiệu lực pháp luật và được đưa ra thi hành. Ngược lại, thì có thể có thêm các giai đoạn khác như:

-  Xét xử phúc thẩm: Nếu bản án hoặc quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo kháng nghị)

- Giám đốc thẩm: Nếu bản án, quyết định đã có hiệu lực có dấu hiệu vi phạm pháp luật trong việc xử lý vụ án)

- Tái thẩm: Nếu phát hiện tình tiết mới có thể làm

Giai đoạn 5: Thi hành bản án và quyết định của Tòa án

Đây là quá trình hiện thực hóa bản án, quyết định hình sự của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Sau khi đã có bản án Chánh án Tòa án đã xét xử sơ thẩm có thẩm quyền ra quyết định thi hành án hoặc ủy thác cho Chánh án Tòa án khác cùng cấp ra quyết định thi hành án. Việc thực hiện sẽ giao cho cơ quan thi hành án hình sự thực hiện. Thời hạn ra quyết định thi hành án tại Điều 364 Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành quy định như sau:

“Điều 364. Thẩm quyền và thủ tục ra quyết định thi hành án

1. Chánh án Tòa án đã xét xử sơ thẩm có thẩm quyền ra quyết định thi hành án hoặc ủy thác cho Chánh án Tòa án khác cùng cấp ra quyết định thi hành án.

2. Thời hạn ra quyết định thi hành án là 07 ngày kể từ ngày bản án, quyết định sơ thẩm có hiệu lực pháp luật hoặc kể từ ngày nhận được bản án, quyết định phúc thẩm, quyết định giám đốc thẩm, quyết định tái thẩm.

...”

Nếu Tòa án xác định bị cáo không phạm tội thì thi hành án trong trường hợp này là việc trả tự do, bồi thường thiệt hại, khôi phục danh dự, nhân phẩm cho người bị thiệt hại... Ngược lại nếu bản án của Tòa án xác định bị cáo phạm tội và phải chịu hình phạt thì thi hành án hình sự trong trường hợp này chính là việc chấp hành hình phạt.

Như vậy, các giai đoạn từ khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử đến thi hành bản án, trong đó mỗi bước đều có các thủ tục và nhiệm vụ riêng nhưng mang tính liên tiếp và liên kết chặt chẽ với nhau nhằm đảm bảo việc xử lý hành vi phạm tội được thực hiện đúng người, đúng tội, khách quan, minh bạch và tuân thủ đầy đủ quy định của pháp luật tố tụng hình sự.

____________________________________

Quý khách hàng có nhu cầu sử dụng dịch vụ vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi:

CÔNG TY LUẬT TNHH AV COUNSEL

 Fanpage: https://www.facebook.com/congtyluatavcounsel

                  https://www.facebook.com/luatsuvadoanhnghiep/

 Website: https://avcounsel.com/

 Email: info.avcounsel@gmail.com

 Hotline: 094.333.4040

Rất mong nhận được sự hợp tác cùng Quý khách hàng!

Trân trọng./.